Praksis Sayı 59 - Dijital Kapitalizm Dedikleri

Dijital emek, büyük veri, yapay zekâ ve robot üretim yarışları, yeni enformasyon ve iletişim teknolojileri, online platformlar, gig ekonomisi, Endüstri 4.0 ile Emek 4.0 ve bir dizi diğer kavramı içinde barındıran ve özellikle ardımızda bıraktığımız son 30 yılda tarihsel bağlamda pek çok köklü değişime imza atan dijitalleşme süreciyle tarihsel kapitalizmin yeniden adlandırılmasına dair bir dizi tartışmaya tanıklık ediyoruz. Marksist yazında da bu süreci “bilişsel kapitalizm”, “dijital kapitalizm” ya da “platform kapitalizmi” olarak adlandırma eğilimleri güç kazanmaya başladı. Ancak bu sürecin adlandırılmasına dair çabalar üretim ilişkilerindeki dönüşümün niteliğinin daha derinden araştırılması gerekliliğini de ortaya koydu. Oldukça devingen olan bu süreçte şimdiden gözlemleyebildiğimiz, kapitalist üretim biçiminin uluslararası iş bölümü ve emek süreçlerinde köklü bir değişimi zorladığı yönünde. Platform kapitalizmi ve gig ekonomisi gibi kavramlar, 21. yüzyıl kapitalizminde dijital teknolojilerin gelişmesiyle birlikte yaşanan bu değişimleri kategorize etme çabası olarak görülebilir. 2009’da Uber’in kuruluşu ve yaygınlaşması sonrası farklı sektörlerde tek kişilik şirketlerin kurulmasına dayanan uberizasyon süreci, bugün Türkiye’de kendisini motokuryelerin “esnaf kurye” diye anılan bir modele yaslanılarak çalıştırılması örneğinde gösteriyor. Bu örnekler, muazzam bir data yığını ve algoritmik kontrol biçimlerinin getirdiği yenilikler dışında tarihsel olarak kapitalizmin doğuşundan bu yana gördüğümüz güvencesiz çalışma, parça-başı ücret, eve iş verme ve sipariş üzerine imalat sistemlerinin günümüzdeki yansımaları olarak da görülebilir. Tam da bu sebeple, bu sayıda, dijital teknolojileri yücelten fütürist ve ütopyacı bakış açılarına karşı dijital kapitalizmde üretim, dolaşım ve tüketim süreçlerindeki çelişkilere ve dönüşen emek süreçlerine odaklanmayı amaçlıyoruz. “Dijital kapitalizm” kavramına da eleştirel bir yerden bakmak için bu sayıya “Dijital Kapitalizm Dedikleri” başlığını uygun gördük.

İÇİNDEKİLER

• Dijital Müşterekler, Yazılım Üretim Araçları, Yazılım Emeğinin Yeniden Üretimi ve Komünist Üretimin Güncelliği Ahmet Gire
• Dijitalleşme ve Emeğin Geleceği: Ursula Huws ile Söyleşi
  Adem Yeşilyurt-Hülya Kendir
• Dijital Gelecek Tahayyülleri, Kapitalist Gerçekçilik ve Müşterekleşme
  Alper Aslan
• Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş Özlem Demircan
• Sağlıkta Dijital Dönüşüm Mehmet Zencir
• Verileştirme ve Çalışmanın Politik Ekonomisi: Yeni Bir Dijital Taylorizm mi?
   Matthew Cole, Hugo Radice, Charles Umney
• Pandeminin Gölgesinde Kapitalizm: Gözetim, Veri Siyaseti ve Özgürlük
  Nurhak Polat, Gülcan Ergün, Cihan Yapıştıran, Filiz Arıöz
• Teknolojik Gelişme ve Üretim Süreçleri İlişkisine Teorik Bir Yaklaşım
  İsmail Sarp Aykurt - Fatma Pınar Arslan
• Kodda Düşlemek Rob Lucas
• Gözetleme Kapitalizmi Çağı Fuat Özdinç
• Radikal Teknolojiler: Gündelik Hayatın Tasarımı Eylem Çamuroğlu Çığ, Melehat Kutun